Μπλε και κόκκινο, τα χρώματα ξεθωριάζουν

από το ιστολόγιο Μη μαδάς τη μαργαρίτα

Συνέδριο Συνασπισμού. Ακούς, στο προσυνεδριακό διάλογο, φωνές σπαρακτικές, εγκλωβισμένες. Εκκλήσεις για ιδεολογική ενότητα, προτροπές για ενιαία πολιτική δράση, καταδίκες των μηχανισμών. Φωνές ανάλογες θα ακουστούν και στο συνέδριο. Το αποτέλεσμα γνωστό;

Όποιος είναι έξω από το χορό του κόμματος δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει ευθύνες από τα μέλη και τα στελέχη για τις χαμένες προσδοκίες. Αυτό είναι υπόθεση εσωτερική. Μπορεί όμως να ασκήσει κριτική, καλόπιστη ή και όχι, να εκφέρει γνώμη για όσα το κόμμα αυτό λέει και πράττει εσωτερικά ή δημόσια. Το κόμμα είναι ζωτικό όργανο της κοινωνίας, συμμετέχει στη διαπάλη των απόψεων, στην πάλη των τάξεων, οι θέσεις του επηρεάζουν τις τύχες όλων μας.

Ο ΣΥΝ γεννήθηκε στο περιβάλλον που δημιούργησε για την παγκόσμια Αριστερά η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Σκόρπισε ελπίδες για μια άλλη Αριστερά. Είκοσι χρόνια μετά τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Υποσχέθηκε να γίνει κόμμα μελών, αλλά έγινε κόμμα μηχανισμών και ηγετικών ομάδων.

Υποσχέθηκε εσωκομματική δημοκρατία, αλλά έγινε χώρος ανοικτής πολεμικής και ταυτόχρονασυνδιαλλαγής ομάδων, εν κρυπτώ.

Υποσχέθηκε δημοκρατικό σοσιαλισμό, αλλά δεν δούλεψε πάνω σ’ αυτό, τον εγκατέλειψε.

Υποσχέθηκε αριστερό ευρωπαϊσμό, αλλά ξέχασε να τον μεταφράσει σε συγκεκριμένη ευρωπαϊκή πολιτική, έτσι ώστε ο καθένας να εννοεί ότι αυτός θέλει.

Υποσχέθηκε πολιτικό διάλογο και σύνθεση, αλλά κατέληξε σε αγώνα ακύρωσης της άποψης του εσωκομματικού αντιπάλου.

Υποσχέθηκε κόμμα συντρόφων, αλλά έγινε άθροισμα εχθρικών κομμάτων.

Φάνηκε να θέλει να γίνει ένα κόμμα της δημοκρατικής νέας Αριστεράς, κατέληξε να θέλει να γίνει ένα κόμμα της δογματικής παραδοσιακής Αριστεράς.

Η βασική αντίθεση στο χώρο του ΣΥΝ, ανάγεται στη διάσπαση του κομμουνιστικού κόμματος το 68 και τις διαφορές ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού.

Από τη μια ο φιλοευρωπαϊσμός, η μεταρρυθμιστική λογική και η πίστη στη μεικτή οικονομία του ΚΚΕ εσ. και της Ανανεωτικής Πτέρυγας.

Από την άλλη ο αντιευρωπαϊσμός, ο εργατισμός και η ροπή προς στο Λενινιστικό μοντέλο του σοσιαλιστικού κράτους, του ΚΚΕ και του Αριστερού Ρεύματος.

Δύο διαφορετικοί κόσμοι στο ίδιο κόμμα.

Αυτή η συνένωση, πριν 20 χρόνια, ήταν από μόνη της μια τομή, μια υπέρβαση. Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, άνοιγε προοπτικές για αναζητήσεις στο χώρο της θεωρίας και του άλλου δρόμου προς το σοσιαλισμό. Η ανάμειξη ικανών στελεχών από τους δύο χώρους της παραδοσιακής αριστεράς προοιώνιζε παραγωγή στιβαρής πολιτικής. Ακόμα ήταν κοινή η πεποίθηση ότι μόνο με τη δημοκρατία θα μπορούσε να λειτουργήσει το νέο κόμμα, την ίδια δημοκρατία που ήθελε και για το σοσιαλισμό του. Το πολιτικό περιβάλλον των τελευταίων 20 χρόνων ευνοούσε το εγχείρημα. Η σταδιακή δεξιά στροφή του ΠΑΣΟΚ, με κορύφωση την περίοδο Σημίτη και η σταδιακή σκλήρυνση και περιχαράκωση του ΚΚΕ, έδινε ευκαιρία και ηθικό δικαίωμα στη νέα αριστερά να ηγεμονεύσει στον προοδευτικό χώρο, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Οι κινητοποιήσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, στο πόλεμο στα Βαλκάνια και τις επιλογές του δικομματισμού ήταν ευκαιρίες να δοκιμαστεί μια άλλη πολιτική της Αριστεράς.

Αν και το κλίμα ήταν άριστο, οι συνιστώσες του ΣΥΝ με κύρια ευθύνη των ηγεσιών τους δεν άδραξαν την ευκαιρία. Αργά αλλά σταθερά η συνένωση αποδείχτηκε τεχνητή. Οι τάσεις παγιώθηκαν και στεγανοποιήθηκαν, δημιουργήθηκαν φέουδα. Η δημοκρατία απέδρασε από το κόμμα. Μέλη και στελέχη που δεν είχαν διάθεση να μπουν σε παιχνίδια εξουσίας και είχαν και άλλες δουλειές πάγωσαν και απομακρύνθηκαν. Έμειναν οι επαγγελματίες της πολιτικής, που βιοπορίζονται από την κομματική τους ενασχόληση. Δεν είναι πάντα και οι καλύτεροι, κάθε άλλο, χωρίς αυτό να δηλώνει απαξία για όλα τα στελέχη του χώρου.

Ένα κόμμα που δεν είναι ένα αλλά πολλά σε συσκευασία ενός και σε εμπόλεμη μεταξύ τους κατάσταση, δεν είναι δυνατόν να παράγει πολιτική. Πόσο μάλλον όταν πρέπει να αποκαθηλώσει παγιωμένες θεωρίες στο χώρο του μαρξισμού, να διερευνήσει νέα κοινωνικά μοντέλα, να δοκιμάσει άλλες πολιτικές και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζει και την καθημερινή πολιτική πραγματικότητα.

Αποτέλεσμα; Να προβάλλονται οι πολιτικές απόψεις των ηγεσιών των τάσεων σε τηλεοπτικού τύπου πολιτικές παρεμβάσεις. Το κόμμα δεν λειτουργεί συλλογικά. Οι αντιθέσεις της κορυφής κατεβαίνουν στη βάση, η πολιτική διαίρεση παγιώνεται. Σε κάθε άποψη που εκφέρει η μια τάση δημόσια, υπάρχει και ο δημόσιος αντίλογος. Αποκορύφωμα τα γνωστά γεγονότα στην προεκλογική περίοδο.

Το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ δεν φάνηκε στην αρχή να αποτελεί πρόβλημα, κάθε άλλο. Όμως οι αριστερίστικες οργανώσεις που μπήκαν στη συμμαχία δεν είχαν καμιά πολιτική σχέση με το χώρο του ΣΥΝ, κανένα κοινό όραμα. Μοιραία τα πράγματα οδηγήθηκαν στις καταστάσεις που ακολούθησαν. Η αριστερή στροφή, που επιχείρησε η πλειοψηφία του ΑΡ, ανάτρεψε τις αρχικές πολιτικές συμφωνίες και μετατόπισε τον ΣΥΝ προς το χώρο του ΚΚΕ και των αριστεριστών. Πραγματικά ήταν στροφή μάλλον προς το κενό, γιατί ο χώρος αυτός έχει πολύ πιο αυθεντικούς εκφραστές. Ταυτόχρονα άνοιξε εσωτερικές πολιτικές διαμάχες και έκανε τις συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ ρυθμιστές και στην ουσία απορυθμιστές της κατάστασης. Τώρα τρέχουν να το μαζέψουν, αλλά μάλλον είναι αργά.

Ο ΣΥΝ δεν καταφέρνει να εμβολίσει το ΚΚΕ, ούτε να σπάσει το δικομματισμό. Ο κόσμος ακούει τις απόψεις των στελεχών του, παλιότερα με μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αλλά δεν δείχνει να ελπίζει σ’ αυτόν. Ένας κόσμος γύρω από την ανανεωτική αριστερά ( ΚΚΕ εσ, Β Πανελλαδική) και ένας κόσμος της εκτός ΚΚΕ κομμουνιστικής αριστεράς και όχι μόνο, υποστηρίζει εκλογικά το κόμμα, χωρίς και να πολυενδιαφέρεται για τις απόψεις των τάσεων. Πιο πολύ από παράδοση. Εδώ έχουμε την γλυκιά εκδίκηση των ψηφοφόρων. Δίνοντάς τους ένα 3%-5% δεν τους επιτρέπουν να βλέπουν πιο ψηλά, αλλά τους βάζουν στη βουλή εξασφαλίζοντας την πολιτική και οικονομική τους επιβίωση. Στη θέση αυτή το πολιτικό παιχνίδι δεν έχει ενδιαφέρον, εκτός και αν βρεις θέμα στο εσωτερικό σου. Αν αυτό συνδυαστεί με ιδεολογικές αγκυλώσεις ορισμένων, με προσωπικούς στόχους, με την ανάγκη διαχείρισης της κρατικής επιδότησης και επαγγελματικής απασχόλησης, το μείγμα δεν θέλει και πολύ για να οδηγήσει σε ένα κόμμα εσωστρεφές και ανίκανο να παρακολουθήσει τις εξελίξεις.

Μεγάλη εντύπωση είχαν κάνει προεκλογικά, οι ανελέητες εσωτερικές συγκρούσεις που μείωναν καθοριστικά την ακτινοβολία του κόμματος. Τα γεγονότα έδειξαν ότι πάνω από το κόμμα και το λαό ήταν οι προσωπικές στρατηγικές. Συνεπώς με «ποια μούτρα» οι του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ζητούσαν την ψήφο του λαού για να διαχειριστούν τις τύχες του.

Η κατάσταση αυτή θα ήταν δυνατόν να ανατραπεί αν τα μέλη είχαν δύναμη, γνώμη και στόχο και ανάγκαζαν την ηγεσία για διαφορετική πορεία. Όμως ποτέ τα αριστερά κόμματα, στην Ελλάδα τουλάχιστον, δεν ήταν κόμματα μελών. Πάντοτε ήταν κόμματα αντικρουόμενων ηγετικών ομάδων και αβυσσαλέων μηχανισμών, καθότι, ήταν όλα απόγονοι του ενιαίου ΚΚΕ. Με περισσότερη ή λιγότερη ή και καθόλου δημοκρατία τα αριστερά κόμματα άρθρωναν το λόγο της ηγετικής τους ομάδας, στη διαμόρφωση του οποίου, η γνώμη των μελών και της κοινωνίας ποτέ δε μέτρησε. Στο ΣΥΝ, αρθρώνονται οι πολλοί λόγοι, των πολλών ομάδων, αλλά η σύνθεση είναι απούσα, η δημοκρατία δε λειτουργεί γιατί απουσιάζουν οι πραγματικές συλλογικές λειτουργίες. Δεν είναι επιλογή της ηγεσίας να ακούει τη βάση. Συντηρητισμός.

Αν η ηγεσία είχε την οξυδέρκεια, το θάρρος και τη φιλοδοξία να κοιτάξει πιο ψηλά είχε τρόπους να τολμήσει κάτι διαφορετικό. Μπορούσε να αφήσει τις θεωρητικές διαφορές απέξω, να συμφωνήσει σε ένα mini πρόγραμμα και μια τακτική συμμαχιών με στόχο την πολιτική εξουσία. Έχοντας απέναντί της ως πολιτικούς αντιπάλους, αστικά κόμματα σε βαθιά κρίση, μπορούσε με μια πολιτική συγκεκριμένων ριζοσπαστικών και ρεαλιστικών θέσεων να επηρεάσει τις εξελίξεις. Όμως το πολιτικό προσωπικό στο ΣΥΝ δεν έχει το απαιτούμενο θάρρος, το απαιτούμενο πολιτικό έρμα, τη μεγαλοσύνη του ηγέτη που οραματίζεται. Γι’ αυτό προτιμά να τσακώνεται για τα ασήμαντα και να αποφεύγει τα σημαντικά. Χώνει το κεφάλι στην άμμο σαν στρουθοκάμηλος, φοβούμενο την σύγκρουση με τη ζωή.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο χώρος αυτός δεν έχει ένα δεύτερο Παπαγιαννάκη, ούτε κ’ άν σε απόσταση.

Δεν είναι τυχαίο που ο Αλαβάνος, που φάνηκε να φέρνει κάτι διαφορετικό στο αριστερό ηγετικό προφίλ, κατάληξε να γίνει ο ήρωας της ΚΟΕ και της ΔΕΑ.

Δεν είναι τυχαίο που πολιτικά στελέχη με σοβαρό πολιτικό λόγο ένθεν και ένθεν, δεν αποτολμούν κανένα μετασχηματισμό, ούτε βέβαια την έξοδο και τη δημιουργία του νέου.

Ειδικά ας αναλογιστούμε την καλύτερη περίοδο του ΣΥΝ που όχι τυχαία συνέπεσε με την προεδρία Αλαβάνου. Ο Αλέκος Αλαβάνος έγινε, την εποχή εκείνη, η κύρια αιτία να πλησιάσουν το ΣΥΝ άνθρωποι έξω από τον παραδοσιακό χώρο της Αριστεράς. Γέννησε ελπίδες. Και πάνω στην ανθοφορία, ο Αλαβάνος τα μάζεψε και έφυγε. Κάτι σαν φόβος για το μεγάλο άλμα μου φάνηκε. Ίσως.

Λείπει η αριστερή φιλοδοξία. Λείπει η διάθεση για την κοινωνική αλλαγή. Αντί αυτών κυριαρχεί η κρατικοδίαιτη ραστώνη και ο γνωστός αριστερός συντηρητισμός. Να τα βρίσκουμε και να σπρώχνουμε το χρόνο.

Κακά τα ψέματα, μακριά από την εξουσία, ο αριστερός λόγος αυτοϊκανοποιείται μεν, αλλά δεν πραγματώνεται. Η απαξίωση του κυβερνητισμού εμφανίζεται ως αριστερή και ελευθεριακή στάση, αλλά είναι στάση φοβική απέναντι στα καθήκοντα της αριστεράς, που δεν είναι μόνο για να μαρτυρήσει, αλλά και για να κυβερνήσει. Η ιστορία θα είναι στο πλευρό της μόνο αν θέλει να την ιππεύσει.

Και όταν λέμε εξουσία δεν εννοούμε απλά την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Μιλάμε για την πολιτική ηγεμονία. Το κόμμα ως συλλογικός διανοούμενος οραματίζεται ένα νέο δρόμο προς ένα νέου τύπου κράτος πρόνειας, με πραγματική κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατία, με σεβασμό στην ελευθερία και την επιχειρηματικότητα. Το κόμμα βρίσκεται μέσα στην κοινωνία, αντλεί δύναμη και ιδέες από αυτήν, αναλύει τα γεγονότα, προτείνει λύσεις, πασχίζει για την στήριξη των αδυνάμων, επηρεάζει και επηρεάζεται από την κοινή γνώμη.

Σταθερή η προσήλωσή του στον μεταρρυθμισμό, στον Αριστερό Ευρωπαϊσμό και στη δημοκρατία.

Αντίθετα με αυτά, το κόμμα διατυπώνει πρόχειρα τις καταγγελίες του, για να κλειστεί στο καβούκι του να φάει τις σάρκες του. Σε κάθε απόφαση, υπάρχει ένα ακυρωτικό «…αλλά» των μειοψηφούντων, σε κάθε μειοψηφικό «…..αλλά» υπάρχει το αντίκαρφο της ηγεσίας. Αυτισμός.

Τα χρώματα του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ έχουν πλέον ξεθωριάσει. Συνέδρια και συγκεντρώσεις, δήθεν κινήματα και δήθεν ανατροπές είναι πολλά μικρά τίποτα. Το αυτιστικό του παιχνίδι μπορεί να συνεχιστεί, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σημασία για τον κόσμο της εργασίας και του πνεύματος, για τον κόσμο της σκεπτόμενης και μαχόμενης αριστεράς.